Thực Trạng Thu Gom và Xử Lý Rác Thải Tại Việt Nam: Thách Thức và Giải Pháp

Việt Nam đang đối mặt với áp lực ngày càng lớn từ việc thu gom và xử lý rác thải, đặc biệt trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa và gia tăng dân số nhanh. Dưới đây là phân tích chi tiết về thực trạng và những vấn đề nổi bật.

1. Khối lượng rác thải tăng nhanh

Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), mỗi ngày Việt Nam phát sinh khoảng 60.000–67.000 tấn rác thải rắn sinh hoạt, trong đó khu vực đô thị chiếm hơn 55% 24. Riêng Hà Nội và TP.HCM, hai thành phố lớn nhất, mỗi ngày thải ra hơn 6.500 tấn và 20.000 tấn rác tương ứng 1314. Nguyên nhân chính đến từ lối sống tiêu dùng hiện đại, sử dụng nhiều sản phẩm đóng gói nhựa dùng một lần và thiếu hệ thống tái chế hiệu quả.

2. Phương pháp xử lý lạc hậu

Chôn lấp chiếm ưu thế: Khoảng 76% rác thải sinh hoạt được xử lý bằng phương pháp chôn lấp, nhưng phần lớn bãi rác không hợp vệ sinh, gây ô nhiễm nguồn nước và không khí 813. Ví dụ, các bãi rác lớn như Nam Sơn (Hà Nội), Đa Phước (TP.HCM) thường xuyên quá tải, dẫn đến sự cố môi trường.

Công nghệ mới chưa phổ biến: Dù đã có các nhà máy đốt rác phát điện như Tâm Sinh Nghĩa (TP.HCM) và Sóc Sơn (Hà Nội), công nghệ này chỉ xử lý được 13% tổng lượng rác.

3. Thách thức từ phân loại rác tại nguồn

Theo Luật Bảo vệ Môi trường 2020, từ 1/1/2025, việc phân loại rác thành 3 nhóm (tái chế, hữu cơ, chất thải khác) là bắt buộc 511. Tuy nhiên, thực tế triển khai còn nhiều khó khăn:

Nhận thức cộng đồng thấp: Nhiều người dân chưa hiểu rõ cách phân loại hoặc thiếu động lực do rác đã phân loại bị trộn lẫn khi thu gom.

Hạ tầng chưa đồng bộ: Thiếu phương tiện thu gom chuyên dụng và điểm tập kết riêng cho từng loại rác. Ví dụ, TP.HCM mới đạt 65% phương tiện thu gom đạt chuẩn.

4. Các nỗ lực cải thiện và công nghệ mới

Áp dụng kinh tế tuần hoàn: Một số doanh nghiệp như Vingroup và Unilever cam kết sử dụng bao bì tái chế 100% vào năm 2030 2. Dự án phân loại rác 3R (Giảm thiểu - Tái sử dụng - Tái chế) được thí điểm tại Hà Nội và TP.HCM, nhưng hiệu quả chưa cao do thiếu nguồn lực.

Công nghệ sinh học và đốt rác phát điện: Xử lý rác hữu cơ bằng vi sinh thành phân compost hoặc chuyển hóa thành năng lượng đang được khuyến khích.

5. Chính sách và hướng đi tương lai

Nghị định 45/2022/NĐ-CP: Quy định mức phạt từ 500.000–2 triệu đồng đối với hộ gia đình không phân loại rác.

Chiến lược quốc gia đến 2025: Tập trung giảm 75% rác thải nhựa đại dương và hướng tới nền kinh tế tuần hoàn.

Hội nghị quốc tế về công nghệ xử lý rác: Sự kiện "Waste Management & Waste to Energy Asia Summit 2025" tại Việt Nam nhấn mạnh vai trò của công nghệ tiên tiến như gasification và đốt rác thu hồi năng lượng.

Kết luận

Thực trạng thu gom và xử lý rác thải tại Việt Nam phản ánh sự chênh lệch giữa quy mô phát thải và năng lực quản lý. Để đạt mục tiêu phát triển bền vững, cần sự phối hợp đồng bộ từ chính sách, công nghệ đến nâng cao nhận thức cộng đồng. Việc triển khai phân loại rác từ 2025 là bước đi quan trọng, nhưng thành công phụ thuộc vào việc khắc phục các điểm nghẽn về hạ tầng và tài chính.